Konferencija

Reinterpretacije socijalizma - dvadeset godina poslije

Autor/izvor: DAZ 30/04/2011

Beograd, 6-8 Maj 2011.

Dvorana Kulturnog centra Beograda, Knez Mihajlova 6
Muzej istorije Jugoslavije, Botićeva 6

Reinterpretacije socijalizma: dvadeset godina poslijetreća je u nizu konferencija međunarodnog istraživačkog projektaNedovršene modernizacije - između utopije i pragmatizma: Arhitektura i urbanizam u bivšoj Jugoslaviji i zemljama nasljednicama. Nakon konferencija u Zagrebu i Skoplju, sudionici projekta u Beogradu fokusirat će se na period socijalizma, s namjerom da ponude okvir za nove interpretacije odnosa arhitekture i urbanizma prema modelu socijalističke modernizacije.

Modernistički arhitekti u Jugoslaviji su dočekali dolazak socijalizma kao šansu za popravak loših strana urbanog života u kapitalizmu. Kako je modernist Nikola Dobrović napisao krajem 40-tih godina XX st., stara Jugoslavija, sa svojom špekulantskom urbanom ekonomijom i impotentnom politikom, može proizvesti isključivo „degeneriranu urbanu fizionomiju“ za dobrobit „ekonomski moćnih“. Socijalizam s druge strane, naglašavajući sveobuhvatno racionalno planiranje, dopušta harmoničnu integraciju ljudskih naseobina u „biološki dobro zasnovane organizme“ u kojima će sebična potraga za interesima manjine, a na štetu cjeline, biti napokon završena. Takve izjave su svakako odjeci dominantnog političkog diskursa tog perioda, koji je koristio svaku priliku da kritizira stari kapitalistički sistem; isto tako su to izjave koje su u suglasju sa modernističkim teorijama urbanizma, koje datiraju iz prvih dana CIAM-a, koji je krivio kapitalističke malverzacije za kaotični razvoj modernih gradova. Po Dobrovićevom mišljenju i po mišljenju mnogih njegovih kolega, socijalistička politika i modernistička arhitektura, tako, teže ka istom cilju: uprezanju moći racionalnog planiranja u cilju stvaranja harmoničnijih i humanijih gradova.

Dugo je, nakon raspada Jugoslavije, bilo gotovo nemoguće govoriti o razdoblju socijalizma, osim ako nije bila u pitanju oštra kritika. I dok je arhitektonska struka zadržala poštivanje prema naslijeđu socijalističkog modernizma, to naslijeđe upisano u nove nacionalne narative država nasljednica Jugoslavije, znatno je izmješteno iz svog originalnog socio-političkog konteksta. Interes za značenja i mehanizme prakse socijalističke arhitekture i urbanizma pojavio se u posljednjih nekoliko godina. Cilj ove konferencije je doprinijeti boljem razumijevanju tog zajedničkog povijesnog naslijeđa.

Prvi dan konferencije održava se u dvorani Kulturnog centra Beograda, gdje će se publici predstaviti eminentni gosti, teoretičari moderne arhitekture i kulture: Ljiljana Blagojević (Arhitektonski fakultet Univerziteta u Beogradu),Jerko Denegri (Filozofski fakultet Univerziteta u Beogradu), Andreas Ruby (Textbild, Nemačka) i Hilde Heynen (profesor Teorije arhitekture, Katoličko Sveučilište Leven, Belgija).

Drugi dan konferencije održava se u Muzeju istorije Jugoslavije, gdje će biti održane diskusije, organizirane kroz radionicu i panel o mnogostrukim vezama između arhitekture i ideologije. Radionicu o tehnologiji socijalističkog urbanizma održat će Milica Topalović (Basel, Beograd), Marko Sančanin (Zagreb) i Ivan Kucina (Beograd). Sudionici panela o odnosu između arhitekture i ideologije bit će Nika Grabar (Ljubljana), Aleksandar Ignjatović (Beograd) i Vladimir Kulić (Beograd/SAD). Poseban dodatak su javni intervjui sa protagonistima socijalističke urbanizacije i izgradnje: Ivan Kucina intervjuirat će urbaniste Miodraga Bracu Ferenčaka, Dragomira Dika Manojlovića i Branislava Jovina, a Vladimir Kulić održat će intervju sa arhitektima Mihajlom Mitrovićem (snimak), Darkom Marušićem i Aleksandrom Stjepanović.

Poseban dodatak ovoj konferenciji predstavlja trodnevni filmski program Misterije modernizma: Prizori modernizacije društva u jugoslovenskoj kinematografiji, čije su urednice Irena Šentevska (Beograd) i Maja Vardjan (Ljubljana) uz svesrdnu pomoć arhiva Jugoslovenske kinoteke. Program će biti prikazan u dvorani Kulturnog centra Beograda. Program je zamišljen kao svojevrstan filmski mozaik koji kroz reduciran broj primjera ukazuje na osnovne načine tematizacije društvenih procesa modernizacije u jugoslavenskoj kinematografiji.

Nedovršene modernizacije: Između utopije i pragmatizma dvogodišnji je istraživački projekt koji je dio programa ´Kultura 2007-2013´ kojega podržava Europska unija. Uz Udruženje hrvatskih arhitekata, glavnog nositelja projekta, partneri na projektu su: Institut za suvremenu arhitekturu (Zagreb), Trajekt (Ljubljana), Umetnostna galerija (Maribor), Društvo arhitekata Beograda i Koalicija za održivi razvoj (Skopje). Kroz projekt se interdisciplinarno istražuje proizvodnja izgrađenog okoliša unutar društvenog, ekonomskog i kulturnog konteksta socijalističke Jugoslavije te refleksija tih procesa na području današnjih nezavisnih država nakon njenog raspada. Istraživanja će nastojati raspoznati i kritički interpretirati arhitektonske i urbanističke modele i procese koji su predstavljali kulturni i socijalni doprinos modernizacijskim procesima, te preispitati načine na koji se naslijeđe modernizacije nastavilo razvijati ili dekonstruirati u tranzicijskim i post-tranzicijskim okolnostima.

Aktivnosti projekta su uz istraživanja u koja je uključeno 14 istraživačkih timova iz zemalja nasljednica Jugoslavije i konferencije koje će se održavati u svim zemljama uključenima u projekt (Zagreb, Skopje, Beograd, Split, Ljubljana), izložbe, publikacije i internetska stranica. Završna izložba na kojoj će biti prezentirani rezultati projekta bit će u Mariboru, europskoj prijestolnici kulture 2012.

Voditelji projekta su Vladimir Kulić (University of Florida) i Maroje Mrduljaš (Arhitektonski fakultet Sveučilišta u Zagrebu).

Projekt financijski podržavaju EU Program Kultura 2007-2013, European Cultural Foundation (ECF), ERSTE Stiftung, Ministarstvo kulture RH, Ministarstvo kulture, informisanja i informacionog društva Republike Srbije, Ministarstvo kulture Republike Makedonije, Gradske opštine Novi Beograd, Grada Skoplja, Kulturnog centra Beograda, Jugoslovenske kinoteke, Muzeja istorije Jugoslavije, Programskog arhiva TV Beograda, Kulturno-informativnog centra, Kraljevine Holandije, Prve Arhi Brigade, Udruženja arhitekata Makedonije, Trench doo, Tajfa Architects i dnevnih novina Nova Makedonija.

Program konferencije

6. SVIBANJ 2011.
Dvorana kulturnog centra Beograda, Knez Mihajlova 6

10:00 - 16:00
Filmski program
Misterije modernizma: Prizori modernizacije društva u jugoslovenskoj kinematografiji

DAN 1: Priče iz fabrika i prizori iz života udarnika

16:00 - 16:30
Registracija

16:30 - 21:00
Uvodna riječ
Otvaranje konferencije

• Ivan Rašković i Ružica Sarić, Društvo arhitekata Beograda
• Dinko Tucaković, Jugoslovenska kinoteka
• Vladimir Kulić i Maroje Mrduljaš, voditelji projekta Nedovršene modernizacije

17:00
Predavanje
Arhitektura Beograda između kulturne modernosti i društvene modernizacije
Ljiljana Blagojević, Arhitektonski faklutet Univerziteta u Beogradu

17:45
Predavanje
Specifičnosti poslijeratnog jugoslavenskog umjetničkog prostora: „socijalistički modernizam“ od umjerenih do radikalnih pozicija
Jerko Denegri, Filozofski fakultet Univerziteta u Beogradu

19:00
Predavanje
Sablast modernizacije
Andreas Ruby, Textbild, Berlin

19:45
Predavanje
Arhitektura, modernost i socijalizam. Promjena prilika.
Hilde Heynen, Katolički univerzitet Leven

20:30 – 21:00
Diskusija


7. SVIBANJ 2011.
Dvorana kulturnog centra Beograda, Knez Mihajlova 6

10:00 - 18:00
Filmski program
Misterije modernizma: Prizori modernizacije društva u jugoslovenskoj kinematografiji

DAN 2: Poslednji podvizi diverzanata u oblacima
Muzej istorije Jugoslavije, Botićeva 6

12:00 – 13:30
Radionica + Diskusija
Tehnologije socijalističkog planiranja
Sudionici:

• Milica Topalović, Basel/Beograd
• Marko Sančanin, Zagreb
• Ivan Kucina, Beograd

13:30 - 14:30
Pauza

14:30 – 16:30
Panel + Diskusija
Arhitektura i ideologija: autonomija i zavisnost
Sudionici:

• Nika Grabar, Ljubljana: Arhitektura i jezik: od federativnog do nacionalnog bezmemorije
• Aleksandar Ignjatović, Beograd: Arhitektura i legitimizacija: arhitektonska istoriografija u socijalističkoj Jugoslaviji
• Vladimir Kulić, Beograd/SAD: Pragmatizamiznadutopije:arhitektura, ideologija ireprezentacijau socijalističkoj Jugoslaviji

16:45-18:15
Javni intervju
Protagonisti socijalističke izgradnje: tehnologija planiranja
Moderator: Ivan Kucina
Sudionici:

• Miodrag Braca Ferenčak
• Dragomir Dik Manojlović
• Branislav Jovin

18:30 - 20:00
Javni intervju + Završna riječ
Protagonisti socijalističke izgradnje: ideologija
Moderator: Vladimir Kulić
Sudionici:

• Mihajlo Mitrović (snimak)
• Darko Marušić
• Aleksandar Stjepanović

8. SVIBANJ 2011.
Dvorana Kulturnog centra Beograda, Knez Mihajlova 6

10:00 - 18:00
Filmski program
Misterije modernizma: Prizori modernizacije društva u jugoslovenskoj kinematografiji

DAN 3: Ljubav, moda i subota uveče